ANG GRABENG HUMAN RIGHTS VIOLATION NGA NAANGKON SA MGA IPs SA BALABAG, BAYOG ZSUR HATAGAN UG KASULBARAN

NI DINAH MARASIGAN

     RMN-DXPR NEWS ANCHOR

Subanen Tribal Leaders Forum sa Bayog,

ZamboSur (Photo provided by PDSI)

BAYOG, ZAMBOANGA DEL SUR - The National Commission on Indigenous Peoples (NCIP) Regional Director Salong Sunggod nalipay sa resulta nga kasabutan aron mahatagan ug kasulbaran sa grabeng paglapas sa Tawhanong Katungod nga naangkon sa mga IPs ug sa pagsulbad sa problema sa hisgutanang Ancestral Domain sa Bayog ug sa uban pang kasikbit nga mga dapit atol sa gipahigayong Tribal Leaders’ Forum ning bag-uhay pa lamang.

Si SB Celso A. Matias, nga maoy mi representar ni Mayor Leonardo L. Babasa, Jr., nagpasalamat ngadto sa tinugyanan sa NCIP sa paghimo ug tribal forum aron mahatagan ug kasulbaran ang nagkagrabeng problema sa maong dapit. 

Subanen Tribal Leaders Forum sa Bayog,

ZamboSur (Photo provided by PDSI)

Sa pagkakaron, gitumbok nga ang hinungdan sa maong kagubot mao ang padayon nga operasyon sa pagmina sa TVI-RD nga hangtud karon mihimo sa illegal nga operasyon sa pagmina diha sa Sitio Balabag, Bagry. Depore Bayog, Zamboanga del Sur gumikan kay wala pa kini nahatagan ug Free and Prior Informed Consent (FPIC) permit kun pagtugot sa NCIP pinaagi sa mga tribal leaders. 

Usa ka Certification gi issue sa NCIP nga nagpamatuod nga walay FPIC ang TVI-RD. Kini ang gipangayo ni Maj. Genral Ricardo Rainier Cruz III aron malamdagan siya  sa tinuod nga hisgutanan kalambigitan sa singgit sa mga lumad nga illegal ang operasyon sa TVI-RD.

Ang Free and Prior Informed Consent permit ang nahitala sa IPRA Law, Republic Act No. 8371 kun Indigenous People’s Right Act of 1997 nga diin ang labing dakong mandato niining maong balaundnon mao ang pag-uswag sa panginabuhian sa mga lumad kun Indigenous People (IPs).

Matud pa nga gikinahanglan nga aduna unay pagkonsulta nga himoon nganha sa mga tribal leaders ug pangayoon gikan kanila sa mga kompaniya ang pagtugot sa kinsa mang kompaniya, ma langyaw man o dili nga mopahigayon sa opersyon sulod sa ilahang ancestral domain. 

Nasayran nga sukwahi karon ang nahitabo sa mga lumad gumikan kay sa pagkakaron gipangdaug–daug ug gipanghulga man ang mga pobre intawon nga mga subanen ug mao man hinoon ang gipapahawa ug gidid-an sa mga tinguyanan sa TVI-RD nga makasulod sa ilahang yuta nga gipangtikad kun Ancestral land ng maoy tinubdan sa ilang panginabuhian.

Kahinumduman nga sa miaging peace forum kaniadtong June 28, 2012 ang Mapa sa Ancestral Domain claim ang gihimo sa 4 ka mga tribal leaders nga silang Timuays Casiano Edal, Ramon Lumige, Lucenio Manda, and Joel Lumpinas.
 

NCIP Regional Director Salong Sunggod

mihatagan sa iyang pagdayeg sa mga

Tribal leaders sa nakakab-ot ug sulbad

sa problema.(Photo provided by PDSI)

Niining bag-uhay nga forum, pinaagi ni NCIP Regional Director Sunggod nahatagan na ug kasulbaran ang maong problema sa duha ka grupong subanen, gumikan niini gilauman nga mapahapsay ug mahatagan na sa tukmang mga lakang sa paghimo ug usa ka tingog alang sa Ancestral Domain nga hisgutanan gikan sa duha ka grupo pinaagi nilang Timuay Casiano Edal and Timuay Luciano Manda.

Ang maong Peace Forum gitambungan usab sa mga opisyales pinaagi nilang Mercilyn Hatad, Officer In-Charge, NCIP Zamboanga del Sur Provincial Office, Dr. Robert Barcela, OIC-NCIP District Office sa Guipos, PDSI Executive Director Vicky Cajandag, NCIP Legal Consultant Atty. Fausto Lingating, SB Member Celso Matias, LGU-Bayog, Commanding Officer Lt.Col. Victor Tanggawohn sa  53rd IB, Philippine Army, pipila ka mga barangay chairmen ug NCIP employees.

Ang kasabutan miiani usab kini sa daghang suporta gikan sa mga ginsakpang lumad nga ilang gipirmahan ang magtudlo ug usa ka representante nga maoy modala sa usa ka tingog sa mga Subanen leaders nga maoy molingkod diha sa mga tinugyanan sa NCIP aron mapadali ang mga pamaagi sa pagsulbad sa mga nag-unang hisgutanan batok sa kompaniya nga nanghasi ug nakalapas sa Tawhanong Katungod sa mga lumad.